Přińdźe łos a wróćo do Němskeje?

jako zaso widźa so we wuchodźe Němskeje Łosa. Wot nalěća něhdźe přešmórnje Elchkuh Elwira lěsy Sakskeje. Po wulěće do Saksko-Anhaltskeje bu wona naposledk w Dźěwinskej holi na sakskim boku wuhladana. Dalši łoso bu w oktobru w Lipšćanskim Nowoslinowym kraju widźany. W Braniborskej a Předpomorskej su zwěrjata prawidłownje po puću a tež hač do Durinskeje je to Elchkuh před něhdźe lětomaj hižo zdokonjał. Su zwěrjata přišli, zo bychu wostali? 

Je w Němskej trajnje žiwych łóžkow?

Dotal woprawdźe nic, praji Elch-fachowc Michael Strjažow. Biologa wobhospodarja wot Hornjeje Łužicy praktisce čestnohamtsce swójski Elch-monitoring. «Potajkim je tak, zo su to poprawom mjenje abo bóle přećahowace zwěrjata w najwjace padach», praji wón. To přitrjechi dotal na wšitke elch-widy, hač na zwěrjo: Bert, kiž je wot 2018 w přirodnym parku Nuthe-Nieplitz juhozapadnje Berlina žiwy. Dokelž njeje nimo w Braniborskej žadyn systematiski monitoring za eli, njeje wuzamknjene, zo su hišće dalše zwěrjata hižo dlěje tu, tak Strjažow. Kelko łosow woprawdźe w Němskej bydli, je po zwěrinoškitnej organizaciji WWF njeznate. 

Zwotkel přińdu zwěrjata?

Přewažnje přińdu łososy z Pólskeje, hdźež wučinja populacija na wuchodźe kraja mjeztym něhdźe 30.000 zwěrjatow a wjace. Ale tež z Čěskeje zapućuja sčasami Łochć, tak biologa Strjažow. Pomjezny region mjez Awstriskej, Čěskej republiku a Němskej hospoduje najjužowiše składźišćo Łobjow w kontinentalnej Europje, trochuje narodne zarjadnistwo Bayerski lěs. 

Rund 20 zwěrjatow je žiwe přewažnje na čěskej stronje w narodnym parku Šumava. Wottam pochadźa tež Elch Emil, kiž w lěću wjace hač měsac dołho přez Delnju a Hornju Awstrisku pućowaše a skónčnje přez pohłušensku třělwu zadźerža. 

Dokal pućuja łosy, kotrejž so přeco zaso widźitej?

Łosy su samotarjo a pytaja sej w normalnym padźe městno, hdźež so jim lubi - «a tam wostanu potom tež w datym padźe cyłe swoje žiwjenje dołho», tak Strjažow. Dokelž móža zwěrjata derje a rady dnjowu čaru 30 kilometrow absolwować, widźiš je sčasami runje tež jasnje dale zdalene wot němskeje hranicy, něhdźe w Saksko-Anhaltskej a Durinskej. Wothladajo wot Braniborskeho Elcha Berta zdadźa so zwěrjata na wuchodźe Němskeje dotal něhdy so zawróćić a wróćo hić. 

Kotre kónčiny hodźa so wosebje za łosa?

Elche běchu po WWF něhdy wšudźe w Němskej rozšěrjene - w Durinskej a sewjerowuchodnje Łobja mějachu potajkim hač do pózdnjeho srjedźowěka, w Sakskej najskerje hač do 1746. Hdźež je wjele lěsa a w datym padźe tež hišće woda, tam maja zwěrjata tež dźensniši dźeń hišće dobre wuńć, praji Elch-fachowc Striese. W tym nastupanim dawaja poprawom we wšitkich wuchodo-zwjazkowych krajach přestrjenje, kotrež bychu so za łosa hodźeli. Čim bliže wuchodnej hranicy Němskeje přińdźeš, ćim prawdźepodobniše je zasydlenje. Podobnje kaž pola Berta dźerži Striese dalše trajne připućowanje zwěrjatow přez Wódru a Nysu najprawdźepodobnišo. 

Budu zwěrjata něhdy trajnje w Němskej žiwe?

Ličba přehladow w Sakskej, hdźež Striese daty zběra, a w Braniborskej, hdźež je swójski Elch-Monitoring, chabłaja wot lěta k lětu. Jasny rozrostowy trend njeje spóznajomny. Dokelž su we wšěch wuchodoněmskich zwjazkowych krajach mjeztym městna za wjelči monitoring, so jako přidawk přeco zaso tež wotkryte łososy - něhdźe wo dźiwich kamerach - dokumentuja, tak Strjažow. 

Wjele wotwisuje wot toho, kak so Mittleuropas najwjetša populacija Łosa w Pólskej dale wuwije. Zwěrjata bychu so systematisce dale na zapad wupřestrěwali, tak towarstwo «Rewildering Oder Delta», kotrež so za přirodoškitne projekty na wuchodźe Mecklenburgsko-Předpomorskeje zasadźuje. «Hdyž tute wuwiće swój běh bjerje, budźe Elch jara prawdźepodobnje dale do zapada pućować a nowe teritorije w Němskej wobsydlić», rěka na internetnej stronje towarstwa. 

Přinjese łosy tež problemy ze sobu?

Wurosćena łopać waži hač do 500 kilogramow. Zwěrjata žeru w lěću něhdźe 40 kilogramow na łopjenach a hałuzach a posłužuja so za to hłownje na lěsnych štomach, praji Elch-Fachmann Strjažinu. Wosebje w zymje móhło so to za młodoštomy z problemom stać. «Hdyž steji tajki łosos w jednym hektaru wulkim chójnowym lutowanju, je ta w přichodnym nalěću jenož hišće drjewo k tepjenju.»

Wobchadne njezboža z łosami su bóle problematiske hač z druhimi zwěrjatami. Łosy su jasnje wyše a ćeše hač druhe dźiwje zwěrjata, njezboža z łosami wotpowědnje strašniše. Je radźomne, łosy so wuwinyć a koliziju wobeńć. Wot něhdźe njepřińdźe zapřijeće «Elchtests» za wuhibowy manewer. We Wołtawje njech je w nocy a při ćmičkanju tuž radźomne, prosće pomałšo jěć, tak Strjažow. 

Kak so zadźeržu, hdyž widźu łosa?

«Potajkim hdyž widźiš łosa, měł so nad tym wjeselić, dokelž je to tróšku kaž lottowy dobytk. Njejewi so runje tak husto», wuswětla biologa Striese. Cyle njestrašne pak zwěrjata njejsu. Wot psow někak móhli so wohroženi čuć. Sčasami pak su tež prosće wćipni. «A tohodla měło so hižo 30 do 40 metrow wotstawka dźeržeć.» Zwěrjata wustupuja, hdyž dyrbja so zakitować, jara zaměrnje z prědnimi kopytami, wuswětla Elch-fachowc. «Samo jednolětny Elch waži hižo wjace hač 150, 200 kilo. Hdyž nas tak storkaja, kaž to mjez sobu činja, smy zrali za chorownju.»

Štóž je łosa widźał, móže so direktnje přez e-mejlku pola Elch-slědźerja Michaela Striesa přizjewić: m.striese@lutra-striese.de