Na mopeda w nowembrje, to njeje přeco wjeselo. Ale zapósłancomaj SPD Nadine Graßmel a Wolfgangej Roickej njeńdźeše tež skerje wo jězbnu zabawu, jako sej tutón tydźeń ze swojimi Simsonami na Podstupimskim krajnym sejmje předstajichu. Woni chcedźa škit a připóznaće za za čas NDR miliony razow twarjene mopeda. A to je mjeztym politisce chětro horca tema.
Durinska měješe hižo w septembrje na blidźe, jako ministerski prezident Mario Voigt (CDU) rjekny: «Simson je Durinska, Simson je swoboda na dwěmaj kolesomaj, Simson je žiwjenske začuće.» Krajny sejm w Sakskej zaběraše kultowy objekt w oktobru, kabinet w Mecklenburgsko-Předpomorskej spočatk nowembra. W Saksko-Anhaltskej předpołoži CDU před něšto dnjemi «směrodajnu próstwu» k tomu.
Tempo 60 ma to jeho
konkretnje dźe wšudźe kołowokoło to samsneho: Simsonojo smědźa wosebiteje klawsle w zjednoćenskim zrěčenju wot 1990 oficialnje tempo 60 jěć, dalokož běchu do kónca februara 1992 na němskich dróhach po puću. Za mopeda druhich markow płaći w samsnej rjadowni tempo 45. Wuchodoněmske kraje chcedźa wosebite rjadowanje nětko tež za Simsons, kotrež buchu za čas NDR do - zwjetša socialistiskeho - wukraja eksportowane a nětko wróćo do Němskeje přiwjezechu, potajkim re-importowane. Klinči specialnje? Nic za mnohich wuchodnych Němcow.
«Simson je wjace hač moped», praji wuchodna społnomócnjena zwjazkoweho knježerstwa, Elisabeth Kaiser (SPD). «Wona je předewšěm za młodych ludźi přilubjenje mobility a swobody we wjesnych kónčinach. To je dźensa runje tak wažne kaž něhdy.» Łastojčka, škórc abo s51 - mašiny maja so robustne a prosće reparować a kulachu so wot 1960tych hač do dźensnišeho. «Bjez dźiwa, zo je 'Simme' kult», měni politikarka SPD.
«Trjebaja ludowy sanker»
Za mnohich wuchodnych Němcow je Simson «Identitätsanker», praji Sören Marotz, nawoda wustajeńcy NDRskeho muzeja w Berlinje. «Zo trjebamy ludnosće, leži w přirodźe čłowjeka.»
Marotz sam kupi sej jako młodostny we wuchodnym Lipju 1988 Simson S51. Na awta dyrbjachu w NDR dźesać lět abo wjace čakać, mopedy běchu nowe abo trěbne wot něhdźe 1.000 hriwnow NDR spěšnje měć, tak dopomina so stawiznar. Ze wšěch Simson-modelow su so přez lětdźesatki něhdźe šěsć milionow kruchow twarili. Simsony běchu wšědny dźeń. Młodostni praskachu z tym po kraju, policisća ju jězdźachu, fararjo, wosadna sotra Hańža bě na łastojčce po puću. «To bě praktiski wužitny modod», praji Marotz.
Kult přińdźe pozdźišo
«Cyły kult, kotryž so nětko čini, politiske debaty, su takrjec zrozumliwe wunamakanja», wudospołni jeho kolega stawiznarjow Stefan Wolle. Je to fenomen, zo so wjele, štož bu w NDR hanjene a wusměšowane, po tym wysoku nahladnosć wužije. Mnozy bychu prajili: «Njedamy nětko na nas hladać wot zapadnych wuknjacych, kotřiž mějachu wězo hižo přeco šikwane awta a šikwane motorske a wšitko bóle šikwane a wjace pjenjez, ale identifikujemy so z tym, štož mamy.» Z trabbijom je podobnje było kaž ze Simsonom. «Je to podfenomen wuchodneho kulta», praji wołma.
To zaso zda so do časa přińć 35 lět po zjednoćenju - čas z njewěstosću a njedorozumjenjemi a wotmjezowanjom mjez wuchodom a zapadom. A zda so jako tema so hodźeć za AfD. Durinski krajny stronski šef Björn Höcke, rodźeny Westfalska, rozprawješe hižo we wólbnym boju 2024 ćoplišo wo Simson-wulětach z młodymi přiwisnikami. Za swoje «Simson-tury» wabi 53-lětny rady z fotami, na kotrychž na mopedźe žadyn nahłownik njenosy.
AfD połoži před
mnohimi debatami krajneho sejma we wuchodźe tčachu najprjedy próstwy AfD, kotraž tež za to wabi, Simson jako «imaterielne kulturne herbstwo» škitać dać. Simson steji «za swobodu, njewotwisnosć a indiwidualitu», rěka w próstwje AfD w Braniborskej. Wostatne strony widźachu so nuzowane, temu wot prawniskeje strony wróćo zdobyć.
Hněw hněwa, «hdyž so Simson wot zapadoněmskich populistow a ekstremistow jednoća, kotřiž su potom z tym plakatiwnje po puću, so pak hewak za wosebite nazhonjenja wuchodnych Němcow scyła njezajimuja», praji wuchodozamołwita kejžor. «Za mnje njesteji Simson za ostalgiju, ale za to, zo wuchodoněmske inženjerske wuměłstwo přeco hišće cyły kraj wobohaća, mjeztym samo jako e-łastojčka z elektromotorom.»
Zapadni Němcy su Simson «wuchowali»
Wot AfD abo někajkich politiskich zaměrow wotmjezuje so tež Stefan Drönner wot Simson-přećelow Kassel, skupiny tuchwilu sydom pasioněrowanych šrubow. «Nam dźe wo mopeds», praji 57-lětny zapadny Němc.
Swoju prěnju Simson kupi wón krótko po powalenju murje, dokelž buchu jemu narunanki za jeho wesu předrohe. Bě to čas, w kotrejž chcychu mnozy na wuchodźe swój Simson wotbyć. Wot 1989 hač do 2000tych lět su «Dinger za kistu piwa na spočatku a potom snano raz za 150 eurow darili», praji Drönner.
A wón je přeswědčeny: «Hdyž njebychmy zapadni Němcy byli, njebychmy hižo telko Simsonow na dróze byli. Smy to poprawom wuchowali. To tež kóždemu wuchodnemu Němcej praju. To sym tež hordy na to.»
Copyright 2025, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
