«Žana kónčna smužka» pod mordarskimi skutkami tak mjenowaneho nacionalsocialistiskeho podspódka (NSU) - to bě hesło k zahajenju noweho dokumentaciskeho centruma. Wone ma wotnětka w Kamjenicy na wopory praweho terora, na pozadki a zaprajenje wěstotnych zarjadow dopominać. Wěnuje pak so zdobom nadawkam, kiž so za wobornu demokratiju wudadźa. Při poswjećenju připołdnju buchu po mjenje wšitkich dźesać woporow NSU předčitane.
K zahajenju jimachu so tež potrjecheni słowa. Gamze Kubaşık, kotrehož nan Mehmet bu 4. apryla 2006 wot NSU-teroristow w Dortmundźe zamordowany, mjenowaše zarjadowanje centruma dawno na rynku a měješe tež wólby wsy za prawe. «Přetož Kamjenica njeje někajke městno.» NSU je so tu přez lěta hibał. «Tu namakachu skućićeljo škit. Tu buchu kryte. Tu móžachu so přez lěta njemyleni schować. To je dźěl stawiznow tutoho města.»
Abdulla Özkan, potrjecheny a nochćowy bombowy nadpad 9. junija 2004 w Kölnje rjekny: «Tutón njeskutk njeje jenož moje žiwjenje, ale to mnohich ludźi w našej zhromadnosći na přeco změnił.» Njesměło so zabyć, zo zamołwitosć za tajke skutki tež pola politiki leži. Njedosahaja, jenož dokumentować. «Njesměmy zabyć, štož bě tež dźěl našeje reality a je: Čehodla njejsu skućićelow NSU prjedy zwěsćili? Čehodla su lěta dołho preč widźeli, zamjelčali a zaprajili?»
Na kóncu zastupichu přiwuzni a potrjecheni jewišćo a stajichu wjacore žadanja, Mjez nimi dospołny dohlad do aktow, přiměrjene wotškódnjenje, naslědna pomoc za wopory sprawnych namócnosćow a kubłanje za sobudźěłaćerjow zarjada, zo by so diskriminacija a předsudki Wottwarić. «Nadźijamy so, zo tutón dokumentaciski centrum městno wuknjenja, lěkowanja a sprawnosće budźe», rjekny Özkan.
Weimer: Prawicarski ekstremizm wostanje chutny strach za demokratiju
«Lěta trajaca serija mordarstwa NSU bě jedne z najhrózbnišich prawicarskoradikalnych złóstnistwow w stawiznach Zwjazkoweje republiki Němskeje. Smy to potrjechenym a cyłej towaršnosći w Němskej dołžni, so na tute rasistisce motiwowane skutki dopominać, na wopory spominać a trěbne konsekwency z tuteje złóstnistwoweje serije sćahnyć», bu kulturny statny minister Wolfram Weimer citowany. Prawicarski ekstremizm wostanje chutny strach za demokratiju, kotrejž měli so rozsudnje napřećo stajić.
Sakska zastupowaca knježerstwowa šefina Petra Köpping (SPD) widźi swobodny stat w pioněrskej róli w towaršnostnym rozestajenju z NSU-kompleksom. Centrum powědam stawizny woporow a wobswětla zdobom towaršnostne struktury, kotrež su złóstnistwa zmóžnili. Budźe to městno zetkawanja, wuknjenja a towaršnostneje debaty. Sakska a Zwjazk spěchuješ centrum.
Pilotowe předewzaća za centralny centrum k NSU-kompleksej
Kamjenica a Šwikawa běchu něhdy městnosće NSU. Tu bě jadrowy trio z Uwe Mundlos, Uwe Bönhardt a Beata Zschäpe lěta dołho njemylena była, bě mnohich podpěraćelow a organizowaše swoju seriju mordarstwa na znajmjeńša dźesać ludźoch - wopory běchu wosom turkowskich a grjeksko-zdónkomyslny małopředewzaćel kaž tež policistka. Nimo toho je trójka za tójšto rubježnych nadpadow a wjacore bombowe nadpady zamołwita.
Die zarjadnišćo w Kamjenicy ma jako pilotowy projekt impulsy za planowany centralny dokumentaciski centrum k NSU-kompleksej w Němskej dodawać. Jeho trěbnosć podšmórny Thomas Krüger, prezident Zwjazkoweje centrale za politiske kubłanje. Po 25 lětach je mjeztym generacija w kraju po puću, kotraž njemóže z třomi pismikami NSU tak derje kaž scyła ničo wjace započeć. «To wopisuje kapitalny kubłanski nadawk. A w tym nastupanju je dokumentaciski centrum tu w Kamjenicy prěni krok, kotremuž dyrbja dalše sćěhować, zo by tuta tema po cyłym zwjazku na předešćnik a radar přichodneje generacije přišła a njezabudźe.»
Ombudnik za rozšěrjenje woporniwych prawow
Barbara John, ombudnikka zwjazkoweho knježerstwa za wopory a zadnich wostajenjow NSU, dopomni na to, beatu Zschäpe jako jenička přežiwjena teroroweho triosa, 2026 próstwu wo dočasne pušćenje jatby stajić. Cecha, kotraž njeje so ženje pola woporow zamołwiła, ma prawo k tomu. Wězo dyrbjeli so tež woporne prawa rozšěrić. Hdyž skućićeljo tajku próstwu staja, dyrbjeli tež wopory hišće raz předstajić směć, kak wulke bě jich horjo a kak dyrbja dale ćerpjeć.
Kamjeničanski dokumentaciski centrum njese so wot třoch institucijow: Kamjeničanskeho kubłanskeho towarstwa ASA-FF z.t., RAA Sakska - towarstwu k podpěrje ludźi rasistiskeje namocy - a iniciatiwy Wotewrjena towaršnosć.
Copyright 2025, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
