wottorhane porsty abo ruce, najćeše spalenja w mjezwoču, zničenej woči. Što lěkarjo w silwesterskej nocy na OP-blido dóstanu, znaja poprawom jenož z wójnskeje chirurgije. «Su zranjenja, kak so na fronće w Ukrainje stawaja. Wěmy, kak wone wupadaja, dokelž tu ukrainskich wojakow interdisciplinarnje zastaramy», praji profesor Adrian Dragu, direktor wotrjada za plastisku a ručnu chirurgiju na Uniwersitnym klinikumje Drježdźany.
«Najprjedy přińdźe ćišćowa žołma, potom horcota»
2024 přińdźechu w Němskej na silwester pjeć ludźi při njezbožach z böllerami wo žiwjenje - dwaj z nich w Sakskej. Jim stachu so tak mjenowane kulkowe bomby k zahubje. «Kóžda eksplozija dźe z horcotu a spalenjom sem», wopisuje wyši lěkar Tim Fülling specifiski problem. Zranjenja přewjedu so medicinarjej de facto po schodźenkach: «Najprjedy přińdźe ćišćowa žołma, potom horcota.» Tohodla dyrbja k změnje lěta husto druhe kompleksne chirurgiske techniki nałožować hač w normalnym klinikowym wšědnym dnju.
Hač do 30 pacientow z tajkimi zranjenjemi dyrbja lěkarjo w Drježdźanskim uniklinikumje kóžde lěto w dnjach wo silwester zastarać. Potom su na něšto pokazane, štož tohorunja z wojerskeje a katastrofoweje mediciny pochadźa: Triage - wuběr pacientow po ćežkosći zranjenja a nuznosće, dokelž přewjele w nuzowym přijimanju přizemi. Fülling: «Dyrbimy potom rozsudźić, kotre zranjenje w kotrym rjedźe zastaramy.»
Zranjenja předewšěm na rukach a mjezwoča
druhdy maja pacienća zranjenja na rukach a w mjezwoču - na městnach, kotrež njejsu přez drastu škitane. Wosebje alkoholizowani mužojo w starobje pod 25 lětami su potrjecheni. Tež dźěći su škodowani, něhdźe hdyž sej w dnjach po změnje lěta ze slepymi kemšerjemi hrajkaja. Njerědko stawaja so njezboža ze samopaslenej pyrotechniku. W zašłych lětach běchu wjacori pacienća, kotřiž sej při tym cyłu ruku rozbuchnychu, praji Fülling.
B'Dźensa wobjednawa wyši lěkar muža, kotryž 2024 přez Böller wjacore porsty zhubi - ale nic na silwesterskim dnju. Wón bě z kulojtymi bombami hrjebańcy na swojej zahrodźe do powětra ćěrić chcył. Nětko so jemu protezy přiměrjeja. W najwjace padach hodźa so wotdźělene stawy zaso přišiwać, byrnjež funkciska kmanosć zwjetša po tym wobmjezowana wostała.
Najlěpje hodźa so replantacije - chirurgiske znowazapodaće amputěrowanych ekstremitow abo dźělow włokniny - předewzać, hdyž maš z hładkim předźělenjom bjez wjetšich škodow na włokninje činić, rozjasni Fülling. «To je idealny pad. Ale při eksplozijach so husto włokniny zhubi abo je na ranje spalene.» Sčasami dyrbja potom z druhich ćělnych regionow włokno sadźeć.
«Naša najwjetša starosć je infekcija»
zranjenje eksplozije je kompleksne, dokelž dyrbi lěkar cyły spektrum wot mikrochirurgije hač ke kosćowej chirurgiji wobknježić, Fülling wuzběhnje. Nimo toho je zanjerodźenje ranow wulke wužadanje. Normalnje njepřińdu pacient z «čistej» ranu do chorownje. «Naša najwjetša starosć je infekcija. Tež to znajemy z wójnskeje chirurgije.»
Z replantacijemi ma Ramin Khoramnia, lěkarski direktor kliniki a poliklinika za wóčne hojerstwa, lědma činić. «Hdyž wóčko hižo we wóčnej prózdnjeńcy njeje, njemóže so prosće zaso "zasadźić". Profesor přiznawa, zo je silwester najhórša nóc za njeho a jeho kolegow. Zranjenja móhli jara rozdźělne być - wot lochkich spalenjow hač k dospołnje zničenemu organej, kaž hdyž raketa direktnje před wóčkom rozbuchny. We wjace hač połojcy padow su ludźo potrjecheni, kotřiž njebychu scyła sami zapalili, hustodosć bohužel tež dźěći.
«Při prěnim zapřimnjenju dyrbimy ranu zawrěć, zo njebychmy žane rozbudźaki nutř přišli», praji Khoramnia. Wótrosće widźenja abo wobnowjenja zamóženja móža so hakle w sćěhowacym zapřimnjenju starać. «Najprjedy dyrbi so wóčko jako organ zachować.» Hdyž je rana wotžiła, wuspěch w normalnym padźe někotre tydźenje pozdźišo dalše zasahnjenje. Potom dźe wo to, telko funkcijow kaž móžno zdźeržeć.
«Po połnocy přińdu masy »
Tež w Kamjenicy pokazuje so lěto wob lěto samsny wuwzaćny staw. «Na silwesterskim dnju mamy husto hišće poměrnje mało pacientow, ale w nocy po połnocy přińdu masy», praji Thomas Baitz, nawjedowacy wyši lěkar při klinikumje Kamjenica. Mjeztym zo by na normalnym dnju něhdźe 80 pacientow do nuzoweho přiwzaća přišło, je to na nowolětnym dnju prawidłownje něhdźe 120 - plus wot hač do 40 procentow.
Wosebje napadne su zranjenja, kotrež hewak lědma rólu hrajachu. «Fraktury nopa a kosće mjezwoča kaž tež amputacije na ruce a ručne zhibadło su na silwestru nadobo w top-diagnozach», praji Baitz. Husto přińdu alkohol k tomu: «Cyle lestna kombinacija z wohnjostrojom.»
Tež ćežke zranjenja wočow hraja w Kamjenicy wyšemu lěkarjej wulku rólu. W silwesterskej nocy dyrbjeli so prawidłownje wjacori ludźo zranjenjow wočow dla stacionarnje přiwzać. «To je hewak ekstremnje rědke», praji Baitz.
«Hišće ženje widźane» - poćežowanje tež za klinikowy personal
najćeše pady wostanu teamej dołho w pomjatku. «To njejsym hišće ženje widźał - dwě nimale wotbuchnjenej ruce», dopomina so Baitz na změnu lěta. Tajke zranjenja njebychu w normalnym klinikowym wšědnym dnju praktisce přišli.
podobne nazhonjenja čini uniwersitny klinikum Lipsk. Tež tu leži přichad pacientow w Centralnym nuzowym přijimanju na nowolětnym dnju prawidłownje něhdźe 40 procentow wyše hač na silwestru abo na normalnym decemberskim kóncu tydźenja. K změnje lěta 2024/25 wotpowědowaše plus 142 pacientkow a pacientow.
Wosomlětnych w Lipsku zhubi porsty
kołowokoło lětneje změny 2024/25 su w Lipsku znowa tójšto ludźi z zranjenjemi wohnjostrojow wobjednawali, mjez nimi wjacore z ćežkimi zranjenjemi ruki. Mjez stacionarnymi zastaranymi bě wosomlětny hólc, kotremuž slepy samotar wjacore porsty wottorha.
Kak grawěrowace móža sćěhi być, pokazuje wuhódnoćenje uniklinikuma Lipsk přez dźesać lětnu změnu: Nimale połojca zranjenych wobchowa trajne funkciske straty, nimale štwórćina dyrbješe so operować. Najhusćišo potrjechenej běštej ruce.
Wotdźělene porsty chłódne, ale nic na lodźe transportuja
Drježdźanskemu ručnemu chirurga dragu po njezbožu z pyrotechniku na to, spěšnje jednać a strukturowanje postupować. Runje pola alkoholizowanych pacientow njeje to jednorje. Swědkojo měli při lochkim zranjenju prěnjo-pomocnych naprawow kaž stabilne bóčne połoženje wukonjeć. W ćežkich padach pak dyrbi potrjecheny hnydom do chorownje. Dragu radźi k tomu, wotdźělene porsty w sterilnych titach a chłódźenych transportować - ale na žadyn pad na lód. Hłuboko zamjerznjeny porst je biologisce zničeny.
Die třo medicinarjo su za striktny böllerowy zakaz. «Rěčimy wo eksplodowacych kóštach w strowotnistwje, nuzy resursow w hladanju. A potom dowolimy sej jako towaršnosć, na mało dnjach wob lěto strowotnistwo na swoje hranicy přinjesć a do róžka ćěrić, dokelž so Böller swobodnje předawaja. To sej mi njewotkryje», praji Dragu. «Płaći w prěnim rjedźe tež njewobdźělenych škitać», doda Khoramnia.
Dragu, fülling a Khoramnia pleděruja za to, sej druhe kraje jako přikład wzać a centralny wohnjostroj zapalić abo z laserowymi abo trunowymi showami nowe lěto zahajić. Při profi-wohnjostrodźe dźe riziko přećiwo nuli, měni Khoramnia. Zo móhł kóždy dwaj dnjej dołho w Němskej böllern, je z ekologiskeho, financielneho a strowotniskopolitiskeho wida prosće absurdne, nimale Dragu diagnozu medicinarjow hromadźe.
Copyright 2025, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
