Jazyne stólcy róloweho młyna dźěłaja na wysokoturach, kiž pódu vibrěruje. We wjacorych přechodach předźěła so runje pšeńca na čerstwu muku - něhdźe 50 tonow na dźeń. «Z wódnej mocu mlějemy pšeńcu, krupnik a rožku», powěda Anne Rolle-Baldauf, kotraž młyn hromadźe ze swojim bratrom Frankom wjedźe. Při tym sadźa swójbny zawod tež na družiny, kotrež so w tutym kraju lědma hišće na polach namakaja: šampanske a lěsne trajne zela něhdźe a žołte pšeńcy.
«Nochcemy žanu nulowu smjećišćo-muku. To móža wulke zawody lěpje a tuńšo», zwěsća rólowe bałdreja. Gros produkcije su biomehla. A zo by so wot druhich wotzběhnył, je swójbny zawod tež stare žitnych družin za sebje wotkrył. «To je niša», přiznaje studowana zežiwjenska wědomostnica. Za rjemjeslniske pjekarje pak zmóžnichu, so wot rjećazow a superwikow wotzběhnyć. Muku tež zwonka Sakskeje wućěrimy. «Mamy wulku fanowu skupinu w Berlinje. Tam su mnozy pjekarjo horcy na našu specialnu muku.»
Stare žitne družiny namakaja puć wróćo na pola
Stare sadowe družiny reüssěruja dla swojeje słodoweje mnohotnosće wot tójšto lět w małych zahrodach. Tež pola žita bě něhdy sep regionalnych družin. Na polach pak dominuja wyšeho wunoška dla dźensa předewšěm moderne wuplahowanki. Někotři burja widźa w historiskich družinach pak na kóždy pad lěpšiny.
K tomu słuša Axel Heinze, bioratar z Oschatza. Něhdźe 30 hektarow pšeńcy plahuja na swojich polach, z toho hižo někotre lěta stajnje 5 do 8 hektarow žołteje pšeńcy, wón powěda. Tutu stara družina wobsahuje Carotinoide, kotrež pječwa žołte barbjenje spožča - tež bjez přidawka jejkow. Drje leži wunošk pod tej wot normalneje pšeńcy. Wot młyna pak dóstawa za to nadpad. Heinze widźi za přichod potencial za stare žitne družiny. K tomu pokaza na přikład krupnik - staru žitnu družinu, kotraž hižo tójšto lět renesansu dožiwi.
Wjacelětna rožka: Zorno čampa časej
kaž žołta pšeńca přinjesu někotre stare družiny wosebite kajkosće sobu. Tak je něhdźe lěsny trajny rožka wjacelětna. Burja móža sej tak dźěło dalšich wusywow lutować. A wón wuwiwa tež na chudych pódach, kaž je w Rudnych horinach namakaš.
Na tele žito sadźi pjekarski mišter Markus Hertel z Mildenauwa. Wón je k tomu specielnu połnožitnu całtu kreěrował a loni we wubědźowanju «Tak słodźi kulturny region» ke kulturnemu stolicu 2025 přeswědčił. Za wužiwanje starych družinow žita je wjele dobrych přičinow, naliči pjekar: «Lěttysacy stara tradicija, wjace mnohotnosće na polach, zežiwjenskofyziologiske lěpšiny, wosebity słód, ekskluziwnosć, přirodna wobsadka, rezistency přećiwo chorosćam a naslědne produkowanje.»
bura, kiž so na stare abo rědke družiny dopominaja, so wot kraja financielnje podpěruja. Po agrarnym ministerstwje eksistuje wot lěta 2023 wosebite spěchowanje. Ratarjo dóstanu při tym lětnu přiražku 120 eurow na hektar. Při tym njeńdźe jenož wo žito, ale tež wo historiske družiny neplow kaž rólne žohnowanje a bambergske rohi abo pólne płody kaž lany djaboł a hejduš.
Stare družiny žita: Niše z přichodom?
Zaměr je, genetiske resursy za přichodne generacije zachować, rěka pola agrarneho ministerstwa. Wone móhli pomhać, nowe družiny plahować, kotrež su regionalnje lěpje přiměrjene a klimje rezistentniše. Tež zwičnjeja regionalnym zwičnjerjam móžnosć, z wosebitymi wudźěłkami we wubědźowanskim ćišću zetkać.
Druha wažna lěpšina je, zo tute rostliny mjenje hnojiwa a rostlinoškita trjebachu. Z tym móhł přitwar w kombinaciji z eko-ratarstwom tež přinošk k škitej a zachowanju biodiwersity w agrarnje wužiwanej kulturnej krajinje wukonjeć, tak ministerstwo.
Na sakskich polach su tajke stare družiny přiwšěm žałostnje 2023 by 10 zawodow z płoninu 431 hektarow wot spěchowanja profitowało, loni je jich 15 zawodow ze 460 hektarami było. Do kotreje měry plahowaja nimo toho burja w swobodnym staće stare družiny na swojich polach, njebudźe zběrany - tež nic plahowany wobjim jednotliwych družin a kulturow, rěka. Cyłkownje wobhospodarjeja sakskich burow něhdźe 700.000 hektarow rólneje płoniny.
towarstwje čini stare symjo k dispoziciji stejace
pak kaž přińć burja scyła hišće na tajke sywo? Towarstwo za zachowanje a rekultiwowanje wužitnych rostlinow (VERN) w Braniborskej plahuje hižo wjele lět w bankach gendatow zdźeržane symjo, zo by je testowało, rozmnožiło a na ratarjow wotedało. Při tym bu tež nimale 1.000 žitnych družin wšelakich pochadow pruwowane, rozłožuje předsydstwo Rudi Vögel.
We wuslědku je mjeztym něhdźe 100 historiskich družinow tak k dispoziciji, zo hodźi so symješka burow rozdźělić. Čłonojo - něhdźe 150 burow w Němskej a susodnych krajach - dźěłachu na tym, wotpowědne družiny při sebi hladać a zdźeržeć.
Při wuzwolenju dyrbjeli so tež stare družiny pod modernymi plahowannymi wuměnjenjemi wopokazać, ptački wuzběhnje. «Pod wěstymi stejnišćowymi a zawodnymi poměrami su na kóždy pad konkurencykmane.»
Copyright 2025, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
