«Stresowe žiwjenje, hudźba a přeco rady škleńcu čerwjeneho wina a kofej». To zda so potajnstwo 111-lětneje Ilsy Neumannoweje z Taucha pola Lipska być. Wuwučena šwalča je drje najstarša Sächsin a tež jedyn z najstaršich ludźi w Němskej. Hižo šěsć a poł lěta bydli wona w hladarni Němskeho čerwjeneho křiža w Tuchorju we wokrjesu Sewjerna Sakskeje.
Něšto dnjow do spočatka Prěnjeje swětoweje wójny přińdźe wona 23. julija 1914 na swět. Wona dožiwi najbytostniše přewróty 20. lětstotka – wot kejžorskeho časa přez wobě swětowej wójnje, zymnu wójnu a powalenje murje hač do digitalneje doby. Swoje mandźelstwo wosta bjez dźěći a po smjerći swojeho muža w lěće 1976 bě wona hač do přećaha do hladarnje sama w swojim bydlenju w Taucha.
«Ilse je prjedy na naše dźěći kedźbował, hdyž smy raz rejować šli a tež hewak smy so prawidłownje zetkali», praji Petra Junge. Hižo wjele lětdźesatkow stara so wona zhromadnje z mandźelskim Reinhardom staru damu, kotraž bě jeje susodka. Tež pjatki su hustodosć hromadźe přežiwili. «To přińdźe k nam a budźe při bleši čerwjeneho wina a cigarety kónc tydźenja zahajić.»
Přećah do domu po padźe a přebywanju w chorowni
Generell je Ilse Neumann dosć stresoweho žiwjenja měł, je skromne było a wosebje hudźbu lubował. Před někotrymi lětami buštaj mandźelskaj hólcaj potom tež społnomócnjenaj za profylaksu a starataj so wo rentowe zdźělenki, zličbowanki a zarjady. Po padźe a dlěšim přebywanju w chorowni přińdźe wysoko wobstasta knjeni do starownje.
Tam stara so Juana Leutbecher Neumann, kotraž pod postupowacej demencu ćerpi, kóždy dźeń a wě wo lěpšich a špatnišich dnjach rozprawjeć. «Druhdy je wona fit a spóznaje nas pak husto je woči začiniła abo předźěła spěwajo dźeń», praji hladanska fachowa móc.
Wažne při hladanju njech je na wěstu prawidłownosć při jědźi a piću dźiwać. Nimo toho so 111-lětna přeco zaso do wulkeho zhromadneho ruma přinjese. Tam hlada na woclane soby, kotrež buchu nětko w dohodownym času na zahrodźe nastajene abo na lěs.
Dobre a špatne dny
Jako Nowobachčenjo w meji 2019 do zarjadnišća přińdźechu, bě wona hišće z rolatorom na swójskimaj nohomaj přez zachodne durje šła. Jeje strowotny staw pak bu dźeń a hubjeńši a nětko sedźi w chorobnym stole abo leži we łožu. Tež duchowne kmanosće wróćichu so a wona rěči jenož jara mało. «To rozsudźi dnjowa forma», praji leutbecher.
Předewšěm za Reinharda Junge je to njelochko znjesliwy napohlad, hižo jako mały hólc je ju znaješe. «Smy dlěje hač 60 lět susodźa a wona je mi prjedy přeco zaso jedne jabłuko dała.» Wona je přeco jara wutrobića była, móžeše pak tež jara direktna być.
«Kaž druha mać za mnje »
Nětčiši staw Neumanna jeho poćežuje, při rěčenju wo njej jemu přeco zaso hłós zapraji a wón wótrěje sej sylzy z wočow. «Wona je kaž druha mać za mnje a parujemy ju hižo jara», praji wón jako by stara dama hižo zemrěł. Na prawidłownych wopytach jeho hižo měsacy dołho wjace njespóznaje.
Štóž je runje najstarši čłowjek w Němskej, njehodźi so z wěstosću rjec. Ani stawnistwo ani Zwjazkowy zarjad za statistiku nimatej eksaktne podaća. Jako najstarša w Němskej rodźena žona płaći 113 lět stara Ilse Meingast, kotraž pak bě mało lět po Druhej swětowej wójnje do USA wupućowała. Z tym je na kóždy pad předstajomne, zo je Neumann najstarši w Němskej žiwy čłowjek.
Wjace ludźi bywa starši hač 100 lět
nimo toho budźe skupina ludźi wjetša, kotřiž bywaja starše hač 100 lět. Kónc lěta 2024 bydleše po podaćach Zwjazkoweho statistiskeho zarjada w Němskej něhdźe 17.900 ludźi, kotřiž běchu znajmjeńša sto lět stari. To je 24 procentow wjace hač w lěće 2011.
Copyright 2025, dpa (www.dpa.de). Wšitke prawa wobchować
